Na początku listopada Trybunał Konstytucyjny wskazał, że przepis nakazujący komornikowi wstrzymanie się z dokonaniem czynności eksmisyjnych do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie (jeżeli dłużnikowi nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego bądź zastępczego), jest niezgodny z konstytucją. Sentencja wyroku została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 16 listopada br. (nr 215, poz. 1418), co oznacza, że z dniem 17 listopada 2011 r. ww. norma zostaje wymazana z porządku prawnego. Jeżeli w tym okresie parlament nie uchwali odpowiednich przepisów, zastępujących art. 1046 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego, ponownie możliwa będzie tzw. eksmisja na bruk.
Przypomnijmy, że ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 r. (Dz.U. nr 71, poz. 733) wskazuje przypadki, w których można zwrócić się do sądu z pozwem eksmisyjnym. Zgodnie z art. 13 ustawy możliwe jest wytoczenie powództwa o nakazanie przez sąd eksmisji (w przypadku małżonka, także rozwiedzionego lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie), bądź powództwa o rozwiązanie przez sąd stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu i nakazanie jego opróżnienia (jeżeli lokator wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku).
Ustawa wskazuje, że w obu przypadkach obowiązkiem sądu jest wskazanie w wyroku, czy dłużnikowi przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Jeżeli danej osobie przysługuje takie uprawnienie, sąd powinien nakazać wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (art. 14 ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów). Od 2005 r. istnieje zakaz eksmisji na bruk także w pozostałych przypadkach. Wprowadzono wtedy do Kodeksu postępowania cywilnego art. 1046 § 4, zgodnie z którym: „wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika na podstawie tytułu wykonawczego, z którego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie”.
Powyższy przepis jeszcze w 2006 r. zaskarżył Rzecznik Praw Obywatelskich, do którego spływały liczne skargi osób, które mimo że dysponowały wyrokami eksmisyjnymi, musiały mieszkać ze sprawcami przemocy. Zadaniem RPO taka sytuacja nie tylko narusza prawo własności (właściciele nie mogą korzystać ze swojego lokalu oraz w istocie ponoszą koszty utrzymania lokatora do czasu dostarczenia mu pomieszczenia tymczasowego), ale także prawo do sądu (brak faktycznej możliwości wyegzekwowania realizacji wyroku z uwagi na niedobór pomieszczeń).
Trybunał Konstytucyjny w 2008 r. w tzw. postanowieniu sygnalizacyjnym, zwrócił uwagę na konieczność nowelizacji art. 1046 § 4 k.p.c. w celu sprecyzowania obowiązków gminy związanych ze wskazaniem tymczasowego pomieszczenia (postanowienie z 4 marca 2008 r., sygn. akt S 2/08). Jednak do tej pory nie są jasne ani zasady dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez właścicieli, ani nawet terminy udostępnienia przez gminę pomieszczenia tymczasowego (tj. kiedy dana osoba powinna „tymczasowe” lokum opuścić).
Wyrokiem z dnia 4 listopada br. Trybunał Konstytucyjny podzielił zdanie RPO, wskazując że art. 1046 § 4 k.p.c. jest sprzeczny z zasadą poprawnej legislacji wywiedzioną z art. 2 konstytucji oraz narusza prawo własności, bowiem „wskazana sytuacja powoduje nieproporcjonalne rozłożenie ciężaru ochrony osób eksmitowanych przed bezdomnością, ograniczając istotę prawa właściciela lub podmiotu innych praw do lokalu niezgodnie z art. 31 ust. 3 konstytucji”. Co więcej, jak wskazano w komunikacie prasowym opublikowanym po wyroku: „zagwarantowanie ochrony członkom rodziny osoby, w stosunku do której orzeczono eksmisję ze względu na znęcanie się nad rodziną, jest szczególnym obowiązkiem władz publicznych wynikającym z art. 71 ust. 1 konstytucji”.
Wykonanie wyroku zostało odroczone na 12 miesięcy, aby dać szansę uchwalenia przepisów, które nadal będą zabraniały eksmisji na bruk. Tym samym TK zobowiązuje Sejm do zmiany tych przepisów i precyzyjnego określenia warunków, jakie ma spełniać pomieszczenie tymczasowe.
aktualności prawne
