Organ zajął się więc analizą stanowiska wnioskodawcy, które zakładało, że umowa dożywocia, co prawda, jest umową dwustronną, gdzie strony zobowiązują się do wzajemnych świadczeń. W świetle tego stanu faktycznego powinna być objęta regulacją podatku dochodowego od osób fizycznych, ale przeszkoda powstaje w momencie próby określenia podstawy opodatkowania.

Podstawą obliczenia podatku jest bowiem dochód, który stanowi w uproszczeniu różnicę między przychodem a kosztami. Przychód z odpłatnego zbycia nieruchomości to jej wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia – w umowie dożywocia nie ma jednak konieczności określania ceny, ponieważ jej istota polega na przeniesieniu własności nieruchomości w zamian za otrzymywane świadczenia alimentacyjne, jakimi są m.in. wyżywienie, ubranie, opieka itd. Przepisy prawa podatkowego dopuszczają poza tym jedną sytuację, w której to organ podatkowy określa przychód – w przypadku, kiedy cena umowna znacznie odbiega od wartości rynkowej.

Dyrektor KIS przyznał, że w omawianym stanie faktycznym nie może mieć zastosowania określenie wysokości ceny przez organ. Taka możliwość pojawia się dopiero wtedy, gdy umownie ustalona cena mija się z rzeczywistością. W umowie dożywocia, ceną za nieruchomość są określone świadczenia. Nie jest w ich przypadku możliwe określenie wartości, a ponadto są one niepoliczalne – ponieważ nie znamy długości trwania obowiązku (uzależniona od momentu śmierci dożywotnika).

Podobne stanowisko znalazło się także w powołanej przez organ podatkowy uchwale siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 listopada 2014 r. (sygn. akt II FPS 4/14), która jednoznacznie uznała niemożliwość określenia przychodu w przypadku umowy o dożywocie. Skoro więc w umowie nie można określić podstawy opodatkowania, to po stronie wnioskodawcy nie powstanie obowiązek podatkowy ani obowiązek zapłaty tego podatku.

Krzysztof Janowski, radca prawny