Rozłożenie na raty opłaty za legalizację samowoli budowlanej

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie rozłożenia na raty opłaty legalizacyjnej w związku z samowolą budowlaną. Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy Prawo budowlane nie stwarzają bowiem takiej możliwości, dodatkowo potwierdza to również orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt IIFSK 113/12. Sąd słusznie wskazał, że zamieszczone w art. 59g ust. 5 Prawa budowlanego odesłanie do przepisów działu III ustawy Ordynacja podatkowa musi być rozpatrywane z uwzględnieniem dystynkcji pomiędzy karą i opłatą oraz funkcjami każdej z tych konstrukcji. Sąd uznał, że skuteczne wystąpienie z wnioskiem o udzielenie ulgi z art. 67a Ordynacji podatkowej dezawuowałoby akt legalizacji, sankcjonując niejako obejście ustanowionych rygorów prawnych.

Zainteresowany musi wobec tego liczyć się z tym, że albo uiści w pełni stosowną opłatę, czego następstwem będzie legalizacja stwierdzonej samowoli budowlanej (przywrócenie stanu zgodności z prawem), albo też dojdzie do uruchomienia sankcji w postaci nakazu rozbiórki obiektu. Dopuszczenie trzeciej możliwości (późniejszego zmniejszenia wysokości opłaty lub przyznania ulgi w formie rozłożenia opłaty na raty) przeczyłoby zasadom logiki i czyniło wprowadzone unormowanie prawne niejasnym w swych celach i założeniach. Rzecznik dostrzega korzyści płynące z możliwości rozłożenia opłaty legalizacyjnej na raty. Rozwiązanie takie jest potrzebne, ponieważ umożliwia rzeczywiste skorzystanie z legalizacji samowoli budowlanej przez wiekszą liczbę obywateli. Na marginesie należy wskazać, że przewidziano je w tezach aktualnie opracowywanego przyszłego Kodeksu urbanistyczno-budowlanego.

Projektodawcy z Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego w dziale XI Kodeksu dotyczącym skutków nielegalnych działań inwestycyjnych wskazali, że do opłaty legalizacyjnej odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy Ordynacji podatkowej, a zatem m.in. przepisy umożliwiające rozłożenie opłaty legalizacyjnej na raty. W takim stanie rzeczy zdaniem Rzecznika zachodzi konieczność podjęcia prac nad nowelizacją przepisów dotyczących legalizacji samowoli budowlanej (w zakresie umożliwienia rozkładania opłaty legalizacyjnej na raty), niezależnie od prac prowadzonych przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Budowlanego. Prace Komisji mogą być długotrwałe i nie można z całą pewnością stwierdzić, że doprowadzą do uchwalenia kompleksowych rozwiązań z zakresu procesu inwestycyjno-budowlanego w dającej się przewidzieć przyszłości – do tego w takim kształcie, jak obecnie zakładany. Problem braku możliwości rozłożenia opłaty legalizacyjnej na raty jest naglący i negatywnie oddziałuje na sytuację prawną inwestorów, którzy nie są w stanie skorzystać z legalizacji samowoli budowlanej tylko z powodu wysokości opłaty legalizacyjnej i krótkiego terminu jej uiszczenia. Postulat Rzecznika wydaje się uzasadniony jeszcze z jednego powodu. W dotychczasowej korespondencji kierowany przez Pana Ministra resort zajmował jednoznaczne (pozytywne) stanowisko w zakresie potrzeby, zasadności i celowości istnienia w systemie prawa uregulowań umożliwiających rozłożenie opłaty legalizacyjnej na raty. Rzecznik stanowisko to podziela z zastrzeżeniem, że rozkładanie opłaty legalizacyjnej na raty będzie możliwe dopiero po wprowadzeniu odpowiednich zmian w ustawie prawo budowlane. Biorąc to wszystko pod uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej o rozważenie argumentów Rzecznika i zajęcie stanowiska odnośnie przedstawionego wyżej zagadnienia, w szczególności co do potrzeby pilnej interwencji legislacyjnej, która umożliwiałaby legalizację szerszej grupie osób.