W marcu 2018 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę z pytania prawnego sądu okręgowego. Pytanie dotyczyło art. 491 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który dopuszcza możliwość sądowego przekształcenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w prawo własności, w przypadku, kiedy spółdzielnia pozostaje bezczynna. W orzeczeniu uznał on powołaną regulację za niekonstytucyjną.
Trybunał zajął się kwestią powołanej w przepisie bezczynności – która implikuje postępowanie procesowe (w treści artykułu użyto słowa „powództwo”). W sprawie objętej pytaniem powód był zależny od przeprowadzenia przez spółdzielnię prac adaptacyjnych – które nie zostały wykonane, a norma kwestionowanego przepisu nie uwzględnia takiej sytuacji.
Trybunał odwołał się do podobnej regulacji, obowiązującej w ustawie o własności lokali, która także reguluje zniesienie współwłasności. Przepisy tego aktu prawnego uwzględniają jednak sytuację, w której rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić także wtedy, gdy uprawniony spełnił warunki określone w przepisach materialnych ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a lokal w celu uzyskania samodzielnego charakteru wymaga przeprowadzenia prac adaptacyjnych. Zwrócono uwagę na fakt, iż postępowania znoszące współwłasność, zarówno w przypadku wspólnot mieszkaniowych, jak i spółdzielni – składają się ze złożonych spraw i powinny być objęte podobną ochroną.
W sprawie istotne znaczenie ma przepis poprzedzający kontrowersyjną normę – zarówno chronologicznie, jak i redakcyjnie – czyli art. 49 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który ze względu na powstanie nowego zapisu został wyłączony ze stosowania. W ust. 2 tego artykułu ustanowiony został tryb nieprocesowy dla postępowań o ustanowienie własności w przypadku bezczynności spółdzielni. Trybunał wskazał na fakt, iż uznanie normy art. 491 za niezgodną z Konstytucją skutkować ma powrotem do stosowania wcześniejszej normy.
W dotychczasowym stanie faktycznym uprawniony na podstawie materialnych przepisów nie ma możliwości realizacji roszczenia przewidzianego w przepisach, ponieważ sąd orzekając w trybie art. 491, nie może nakazać spółdzielni przeprowadzenia prac adaptacyjnych. W świetle tych ustaleń Trybunał Konstytucyjny uznał tę normę za niezgodną z art. 45 ust. 1 Konstytucji – przestanie ona obowiązywać od momentu ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Od tej pory wszystkie sprawy o ustanowienie odrębnej własności lokalu w spółdzielni będą rozpatrywane w trybie nieprocesowym, a więc na wniosek.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 marca 2018 r., sygn. akt P 7/16.
Krzysztof Janowski, radca prawny
aktualności prawne
