Ograniczenia w obrocie gruntami rolnymi

Prezydent w dniu 27 sierpnia 2015 r. podpisał ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Celem ustawy jest poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych, zapewnienie prowadzenia gospodarstw rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, a także poprzez dokonane nią zmiany w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 1187, z późn. zm.), modyfikacja zasad obrotu nieruchomościami rolnymi należącymi do Zasobu Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa.

Ustawa definiuje m.in. gospodarstwo rodzinne, zawiera zasady reglamentacji obrotu nieruchomościami rolnymi i podziału gospodarstw rolnych oraz określa podmioty, którym przysługuje prawo pierwokupu oraz tzw. prawo wykupu nieruchomości rolnych. Nowelizacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece wprowadza zasadę, że suma hipoteki na nieruchomości rolnej nie może przewyższać wartości tej nieruchomości. Zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nakazuje zabezpieczyć w planie finansowym 30% wydatków na realizacje prawa pierwokupu i wykupu, a także modyfikuje zasady sprzedaży i dzierżawy nieruchomości rolnych przez Agencję Nieruchomości Rolnych (Agencja). Ponadto określa ramy prawne i organizacyjne komisji do spraw kształtowania ustroju rolnego.

Najistotniejsze zmiany wprowadzane opiniowaną ustawą sprowadzają się do:

• wprowadzenia zasad reglamentacji obrotu nieruchomościami rolnymi, jeżeli na skutek przeniesienia własności nieruchomości rolnej albo jej części miałby nastąpić podział gospodarstwa rolnego. Podział w takim przypadku będzie możliwy jedynie za zgodą dyrektora oddziału Agencję Nieruchomości Rolnych, wydawanej w drodze decyzji, po stwierdzeniu, że zaistniała jedna z wymienionych przesłanek ustawowych (art. 6),
• zmiany zasad prawa pierwokupu w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej (art. 9 ustawy).

Wprowadzono nowy, poza dzierżawcą, podmiot uprawnionych do skorzystania z prawa pierwokupu, którym jest rolnik indywidualny będący właścicielem nieruchomości rolnej graniczącej ze sprzedawaną nieruchomością. Ponadto, co istotne, zmniejszono normę obszarowa z 5 ha. do 1 ha. uprawniającą Agencję Nieruchomości Rolnych do skorzystania z prawa pierwokupu. Prawo pierwokupu nie będzie miało zastosowania, jeżeli nieruchomość rolną albo jej część nabywa.

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.