Meldunek to nie prawo do lokalu

Obowiązek meldunkowy oparty jest na przepisach ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (DzU z 2006 r. Nr 139, poz.993 z późn. zm.) i polega odpowiednio na wymeldowaniu się lub zameldowaniu w miejscu pobytu stałego lub czasowego, zameldowaniu o urodzeniu dziecka lub o zmianie stanu cywilnego. Przez zameldowanie nie nabywa się żadnych praw do lokalu – jest ono tylko administracyjnym poświadczeniem (czynnością administracyjno-techniczną), wydanym przez organ administracyjny, że dana osoba przebywa pod wskazanym adresem i nie świadczy o tym, że osoba ta ma tytuł prawny do danego lokalu. Aby mieć prawo zajmowania lokalu, trzeba dysponować tytułem prawnym do niego, czyli stosownym prawem własności, lub chociażby umową najmu. Osoba nielegitymująca się takim tytułem może być na wniosek właściciela usunięta z lokalu w drodze eksmisji. Wymeldowanie z kolei jest tylko stwierdzeniem, że dana osoba pod danym adresem już nie przebywa. Osoba znajdująca się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie. Osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia (art. 10 ustawy).

 

Należy zwrócić uwagę, że art. 29 ust. 1 ustawy stanowi, iż wynajmujący, najemca, osoba, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, lub właściciel lokalu jest obowiązany potwierdzić fakt pobytu osoby zgłaszającej pobyt stały lub czasowy trwający ponad dwa miesiące, a ponadto właściciel (zarządca) budynku jest obowiązany wskazać, czy osobie tej przysługuje uprawnienie do przebywania w lokalu, w którym ma nastąpić zameldowanie.

Obowiązująca procedura zawiera wiele niedogodności, a zapisy ustawy w większym zakresie pozostają martwe. Pomijając cudzoziemców i innych obywateli UE, w celu zameldowania należy udać się osobiście do Urzędu Miasta (Gminy) i złożyć odrębny dla każdej osoby meldującej się (również dla dziecka) stosowny wniosek. Zgłaszając pobyt czasowy trwający do trzech miesięcy przy równoczesnym udziale właściciela bądź innej osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu, można to uczynić w formie ustnej. W sytuacji zmiany adresu ustawa nakłada obowiązek zmiany dowodu osobistego. Od 1 stycznia 2009 r. zmieniły się ustawowe przepisy regulujące ważność dowodu. Zmiana jakichkolwiek danych zawartych w dowodzie osobistym będzie powodowała konieczność jego wymiany. Jeśli właściciel dowodu nie dopełni tego obowiązku, jego dotychczasowy dowód może zostać w ciągu trzech miesięcy automatycznie unieważniony. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego oraz pobytu czasowego trwającego ponad trzy miesiące. W przypadku niedopełnienia jakiegokolwiek opisanego powyżej obowiązku meldunkowego (zameldowanie, wymeldowanie) na organie administracji publicznej ciąży obowiązek prowadzenia w tej sprawie postępowania administracyjnego zgodnie z regułami kodeksu postępowania administracyjnego, co bardzo wydłuża i komplikuje proces realizacji tego obowiązku. Procedura kończy się wydaniem decyzji administracyjnej, od której służą środki odwoławcze. Posiadanie zameldowania niewątpliwie ułatwia załatwienie spraw w urzędach i innych organach władzy państwowej. Brak meldunku stałego jest ciągle nietypową sytuacją dla urzędników. Obowiązek zgłaszania zmian miejsca zamieszkiwania do Urzędu Skarbowego to coś innego niż obowiązek meldunkowy, który rzeczywiście nie jest egzekwowany, choć niedotrzymanie obowiązku meldunkowego jest wykroczeniem karanym na podstawie kodeksu wykroczeń. Wprawdzie, nawet jeśli nie mamy meldunku, możemy starać się o pracę (w tej sprawie interweniował rzecznik praw obywatelskich), ale pracodawcy niechętnie zatrudniają osoby niezameldowane. Podobnie samorządy niechętnie zajmują się osobami, które nie potrafią wykazać, że są mieszkańcami danej gminy.

 

Do tej pory powstało już klika projektów nowelizacji wymienionej ustawy. Jak zauważa naczelnik Wydziału Spraw Obywatelskich w Urzędzie Miasta Katowice, uchwalenie ostatniego projektu zmian „pociągałoby za sobą daleko idące konsekwencje niekorzystnych dla obowiązującego obrotu prawnego zmian w postaci dalszych zmian kolejnych ok. 200 ustaw”.

 

Wiele instytucji w obrocie gospodarczym posługuje się pojęciami „miejsce zamieszkania”, „adres” lub „adres zamieszkania”. Prawodawca żądając podania przez wnioskodawcę adresu (miejscowość, ulica, nr domu i lokalu) sugeruje, iż chodzi po prostu o adres, pod którym będzie możliwe zlokalizowanie zainteresowanego. Wiele dokumentów w obrocie prawnym nie wymaga, aby wskazywano we wniosku adres zameldowania, bowiem wymóg taki dyskwalifikowałby osoby niemające w ogóle zameldowania, lecz zamieszkujące pod wskazanym przez nich adresem. Jeżeli jednak strona w ogóle nie wskaże adresu, to zgodnie z art. 64 § 1 K.p.a. wniosek, w którym nie wskazano adresu i nie ma możliwości ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, pozostawia się bez rozpoznania.

We wnioskach, w których zainteresowany obowiązany jest do podania swojego adresu, adresu zamieszkania, należy przyjąć, iż chodzi o wskazanie miejscowości (ulica, nr domu, nr mieszkania), w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu, bez względu na ewentualny brak zameldowania.