W związku z nowelizacją ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, która weszła w życie w dniu 4 września 2017 r., i artykułem Pana Pawła Pucha dotyczącym zwrotu członkowskiego, chciałam zadać pytanie. Brzmi ono następująco: czy zwrot członkowskiego należy się osobie, która sprzedała mieszkanie w 2014 r., a o zwrot wystąpiła dopiero w pierwszych dniach września? W tej sprawie otrzymała od spółdzielni odpowiedź negatywną, ponieważ zwrot musiał zostać zatwierdzony na walnym zgromadzeniu, które odbyło się w 05/2017 r. Drugą kwestią do wyjaśnienia jest to, że nowe przepisy nie pozwalają na zwrot członkowskiego, wpłaty członkowskiego wszystkich członków spółdzielni nie podlegają wypłacie. Prosiłabym o wyjaśnienie tej sprawy.

W dotychczas obowiązującym stanie prawnym członek spółdzielni obowiązany był do wniesienia wpisowego oraz zadeklarowanych udziałów stosownie do postanowień statutu. W tym celu w spółdzielniach tworzono fundusz zasobowy, który powstaje z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach oraz fundusz udziałowy na wnoszone udziały. Statut spółdzielni miał określać w szczególności wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany był zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie; jeżeli statut przewidywał wnoszenie więcej niż jednego udziału, mógł określać ich górną granicę.

Znowelizowany przepis art. 1 ust,9 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych stanowi, że od dnia wejścia w życie nowelizacji żaden przepis ustawy prawo spółdzielcze dotyczący materii udziałów i wpisowego nie ma zastosowania do spółdzielni mieszkaniowych, a zatem także art.21 ustawy prawo spółdzielcze dotyczący zwrotu. Ponadto zgodnie z art. 8 ust 2 ustawy nowelizującej w razie sprzeczności między postanowieniami statutów spółdzielni a przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych stosuje się przepisy tej ustawy. Zatem przy zwrocie nie można też oprzeć się na przepisach statutu dotyczących zwrotu. Ustawa nowelizująca sama nie zawiera rozwiązań co do terminu i sposobu zwrotu dotychczas wniesionych udziałów, ale jednocześnie wprowadza zakaz stosowania w tym zakresie przepisów ustawy prawo spółdzielcze i sprzecznych z nowelizacją przepisów statutu spółdzielni.

W związku z takimi rozwiązaniami od dnia wejścia w życie nowelizacji, w spółdzielniach mieszkaniowych likwidacji ulega fundusz udziałowy, bowiem spółdzielnia mieszkaniowa od tego dnia nie ma prawa go prowadzić, środki na nim zgromadzone to świadczenia nienależne, które w związku z brakiem regulacji podlegają bezzwłocznemu zwrotowi osobom, do których należały.

Instytucja nienależnego świadczenia została uregulowane w art. 410§ 2 kodeksu cywilnego. Z przywołanego przepisu wynika, że z nienależnym świadczeniem mamy do czynienia między innymi w przypadku odpadnięcia podstawy prawnej, która istniała w chwili spełnienia świadczenia, a odpadnięcie nastąpiło później. Zatem w przypadku spółdzielni, która nie będzie chciała na żądanie niezwłocznie zwrócić środków wniesionych tytułem wkładu, podstawą wniesienia powództwa o zwrot będą przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia.

Słuszność tej opinii zweryfikują w najbliższym czasie sądy.

Paweł Puch - prawnik