Osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego do dnia 10 lipca 2001 r. przez okres nie krótszy niż 10 lat wstępuje z mocy prawa w stosunek najmu tego lokalu po upływie 12 miesięcy od dnia 10 lipca 2001 r, , jeżeli właściciel nie wniósł w ciągu tych 12 miesięcy powództwa o nakazanie tej osobie przez sąd opróżnienia lokalu lub o ustalenie nieistnienia stosunku najmu. (art. 30 w/w ustawy). W dniu nawiązania umowy najmu czynsz najmu takich lokali ma być naliczany w wysokości 3% wartości odtworzeniowej.

Jeżeli chodzi o prawo do lokalu socjalnego, to o prawie tym orzeka sąd w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu. Sąd bierze pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodzinną. Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do lokalu socjalnego wobec: kobiety w ciąży, małoletniego, niepełnosprawnego lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałego, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, bezrobotnych, osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały (chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany). Orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd nakazuje jednocześnie wstrzymanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.