W ostatnich dniach kwietnia Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą umorzenie postępowania nie powoduje upadku zabezpieczenia polegającego na obciążeniu nieruchomości hipoteką przymusową, która została wpisana do księgi wieczystej przed ogłoszeniem upadłości (uchwała z 28 kwietnia 2010 r., sygn. akt III CZP 2/10).
Wyjaśniając treść powyższej uchwały, należy sięgnąć do definicji hipoteki przymusowej. W skrócie, jest to jeden ze sposobów zabezpieczenia wierzytelności. Hipoteka przymusowa może zabezpieczać już ustaloną wierzytelność (tj. stwierdzoną tytułem wykonawczym – przede wszystkim prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniem sądu) bądź też zabezpieczać jej płatność na czas toczącego się postępowania (m.in. w oparciu o postanowienia wydawane w ramach postępowania zabezpieczającego).
Jak wynika z powyższego, hipoteka przymusowa jest jednym ze sposobów zabezpieczenia roszczenia podczas trwającego procesu sądowego. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje bowiem dla stron możliwość żądania udzielenia zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd (także sąd polubowny). Warunkami udzielenia zabezpieczenia – we wskazanej przez żądającego formie – jest uprawdopodobnienie istnienia roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W sytuacjach, w których sytuacja finansowa dłużnika jest niepewna (chociażby grozi mu upadłość), jest to instrument pozwalający na zwiększenie skuteczności przyszłej egzekucji – a więc warto po niego sięgać. Właściwy wniosek może być złożony wraz z pozwem, ale także przed wszczęciem postępowania lub w jego trakcie. Wpis hipoteki przymusowej następuje na wniosek uprawnionego, na podstawie wydanego przez sąd postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia w takiej właśnie formie.
Zasadą – zamieszczoną w art. 182 [1] k.p.c. – jest, że w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku pozwanego, gdy postępowanie dotyczy masy upadłości (czyli np. nieruchomości będących własnością pozwanego), sąd umarza postępowania. Przepis ten jest niezwykle istotny dla osób, które prowadzą spory sądowe np. z deweloperami (chociażby mając na celu uzyskanie orzeczenia zastępującego zawarcie umowy przyrzeczonej, przenoszącej własność nieruchomości). Jeżeli bowiem nie dojdzie do zakończenia sprawy przed wydaniem prawomocnego orzeczenia o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej – sąd umorzy postępowanie. Powodowi – w tym wypadku osobie w jakiś sposób poszkodowanej przez dewelopera – pozostaje wtedy zgłoszenie swoich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (jednakże należy pamiętać, że zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne).
Konsekwencją umorzenia postępowania sądowego jest także upadek zabezpieczenia, o którym mowa w art. 744 k.p.c.; czytając wprost taki zapis, należałoby rozumieć, że upada także nasze zabezpieczenie w postaci hipoteki przymusowej. Jednakże Sąd Najwyższy wskazał, że mimo rozpoczęcia likwidacji majątku dłużnika, hipoteka przymusowa – wpisana do ksiąg na naszą rzecz – pozostaje w mocy. Zgodnie bowiem z powoływaną uchwałą „umorzenie postępowania na podstawie art. 1821 § 1 k.p.c. nie powoduje przewidzianego w art. 744 k.p.c. upadku zabezpieczenia polegającego na obciążeniu hipoteką przymusową wpisaną do księgi wieczystej przed ogłoszeniem upadłości”.
aktualności prawne
