Służebność przesyłu – sąd rozstrzyga wątpliwości

Powyższa uchwała została podjęta w wyniku pytania prawnego, skierowanego przez sąd w trakcie rozstrzygania sprawy, w której powód domagał się od przedsiębiorstwa energetycznego m.in. przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego (tj. usunięcia gazociągu znajdującego się na jego gruncie), zasądzenia pewnej kwoty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a ponadto zadośćuczynienia (z tytułu stresu przeżywanego wobec bliskiej obecności gazociągu wysokiego ciśnienia). Sąd pierwszej instancji uznał wysuwane roszczenia za niezasadne, w szczególności dlatego, że przedsiębiorca (a precyzyjnie: jego poprzednik prawny) dysponował tytułem prawnym do zajęcia nieruchomości. Zdaniem sądu, art. 35 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (będący podstawą wydania decyzji zezwalającej na czasowe zajęcie wskazanej nieruchomości) jest źródłem swego rodzaju służebności publicznej, która rodzi pewne obowiązki ciążące na każdoczesnym właścicielu nieruchomości. Konkludując, skoro korzystanie z nieruchomości przez pozwanego było legalne, to powodowi nie należy się ani odszkodowanie, ani wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości. Sąd drugiej instancji – wobec istniejącej rozbieżności w orzecznictwie – miał pewne wątpliwości, czy przedmiotowa decyzja dała przedsiębiorstwu prawo do trwałego i nieodpłatnego korzystania z nieruchomości, czy też tylko prawo wstępu na nią w celu założenia i przeprowadzenia określonych urządzeń przesyłowych oraz prawo dostępu do nich. Sąd Najwyższy w odpowiedzi na skierowane pytanie, potwierdził zasadność stanowiska sądu pierwszej instancji, wskazując, iż decyzja wydana na podstawie ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości pozwala przedsiębiorcy przesyłowemu na stałe korzystania z wymienionej w tej decyzji nieruchomości.

 

Powyższa uchwała dotyczy tylko fragmentu problematyki związanej z instalacjami przesyłowymi (co oznacza nie tylko gazociągi, ale także inne urządzenia – wymienione w art. 49 k.c. – służące do doprowadzania i odprowadzania energii, płynów, pary etc.). Ustawodawca wprowadził do kodeksu cywilnego przepisy (art. 305 [1] do art. 305 [4] k.c.) – obowiązujące od sierpnia 2008 r. – które dotyczą tzw. służebności przesyłu. Nowe normy mogą stanowić podstawę zarówno występowania przez dane przedsiębiorstwo z powództwem o ustanowienie takiej służebności, jak i sądowego dochodzenia przez właścicieli nieruchomości wynagrodzenia za utrzymywanie takich instalacji (przy czym zgodnie z orzeczeniem warszawskiego sądu apelacyjnego – dotyczy to także instalacji posadowionych przed 3 sierpnia 2008 r.).

 

Otwarta pozostaje również kwestia zasiedzenia uprawnienia – w treści odpowiadającej służebności przesyłu (służebność przesyłu, podobnie jak służebności gruntowe, można nabyć analogicznie jak nieruchomość). W tym zakresie należy odesłać m.in. do postanowienia Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2008 r. (sygn. akt I CSK 171/08), w którym wskazano, iż „nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej k.c. z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia.”

 

Warto także wspomnieć, że w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad ustawą o korytarzach przesyłowych celu publicznego (projekt z 15 września 2009 r. dostępny jest na stronie internetowej resortu pod adresem: http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/3CE5B6E3-BEE3-49F8-B056-A989A00999FB/58698/Zalozeniadoustawy.pdf). Projekt przewiduje wprowadzenie podobnych rozwiązań jak w ustawie o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych – pewne ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości, na której zostanie ustanowiony „korytarz przesyłowy celu publicznego”, mają być rekompensowane przez odszkodowania, ustalane bądź umownie, bądź na drodze sądowej.