Zgodnie z art. 36, ustawy z 27 marca 2003 r., o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003, nr 80, poz. 717 ze zm.), jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może co do zasady żądać od gminy:
odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo
wykupienia nieruchomości lub jej części, lub też
skorzystać z zaoferowanej przez gminę właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości zamiennej i zawrzeć stosowną umowę.
Przy tym zgodnie z wyżej cytowanym przepisem, jeżeli – w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą – wartość nieruchomości uległa obniżeniu, a właściciel albo użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość i nie skorzystał z powyższych uprawnień, może żądać od gminy odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości.
Jednakże, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, z 12 października 2007 r., sygn. akt V CSK 230/2007 w sytuacji, gdy w planie zagospodarowania przestrzennego zostało zmienione przeznaczenie części nieruchomości i stała się ona przez to mniej warta, ale równocześnie nastąpił wzrost wartość innej jej części, właściciel nie ma prawda do odszkodowania od gminy. Wynika to z faktu, że ten wzrost wartości innej części zrównoważył ewentualną rzeczywistą stratę, zaś odszkodowanie nie ma na celu wzbogacenia, a jedynie naprawienie zaistniałej szkody.