Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływa coraz więcej skarg od właścicieli mieszkań, którzy nie mogą dysponować przedmiotem swojej własności z uwagi na bardzo długi okres oczekiwania aż gmina wskaże lokal socjalny, przyznany osobie zobowiązanej do opróżnienia mieszkania w wyroku eksmisyjnym. Skarżący wskazują w swoich pismach, iż przez kilka lat oczekują na realizację prawomocnego wyroku eksmisyjnego, co w praktyce jest uzależnione od dostarczenia przez właściwą gminę lokalu socjalnego dla dłużnika. Tymczasem gminy nie posiadają wystarczającej, w stosunku do potrzeb, liczby lokali socjalnych, zatem najczęściej nie są w stanie wskazać w sposób nawet przybliżony, terminu przyznania takiego lokalu konkretnemu dłużnikowi.
Właściciele mieszkań podnoszą, że korzystają aktywnie z możliwości uzyskania odszkodowania od gminy na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, jednakże po kilku latach od uprawomocnienia się orzeczenia eksmisyjnego możliwość żądania odszkodowania od gminy już ich nie satysfakcjonuje. Chcą posiadać bowiem prawo dysponowania przedmiotem swojej własności, a przynajmniej mieć przewidywalną i realną perspektywę, kiedy taka możliwość zostanie im przywrócona.
Zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów możliwość realizacji wyroku eksmisyjnego w trybie egzekucji sądowej zostaje wstrzymana do momentu aż gmina złoży dłużnikowi ofertę zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Ustawa nie przewiduje natomiast żadnego terminu końcowego wstrzymania postępowania egzekucyjnego. W efekcie, z uwagi na brak wystarczającej liczby lokali socjalnych, na realizację wyroku eksmisyjnego czeka się najczęściej kilka lat. W opisanym zakresie własność mieszkania doznaje bardzo daleko idącego ograniczenia. Ta ingerencja w prawo własności została ustanowiona w interesie publicznym, z uwagi na potrzebę ochrony praw i wolności innych osób (ochrony przed bezdomnością). Wydaje się jednak, iż w aktualnych realiach, kiedy to od lat lokali socjalnych jest zbyt mało w stosunku do istniejących potrzeb, a terminy wyegzekwowania prawomocnego wyroku eksmisyjnego są coraz bardziej odległe, doszło do naruszenia równowagi w zakresie ochrony przez państwo dwóch dóbr – prawa własności i interesu publicznego wyrażającego się w zapobieganiu bezdomności. Państwo przerzuciło de facto swoje obowiązki w zakresie zapobiegania bezdomności na właścicieli mieszkań.
Niestety, do Biura Rzecznika wpływa coraz więcej pism od organów gmin, które nie widzą potrzeby utrzymywania własnego zasobu mieszkaniowego. Wskazują one, że z brzmienia art. 20 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów zdaje się wynikać, iż tworzenie mieszkaniowego zasobu gminy nie ma charakteru obligatoryjnego. Wiele gmin, co potwierdzają także wyniki badań przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli nie podejmuje w ogóle uchwał w sprawie zasad gospodarowania mieszkaniowym zasobem. Obowiązujące prawo nie przewiduje żadnych środków przymuszenia gminy do podjęcia takiej uchwały. W efekcie, gminy te w sposób wybiórczy i niepełny realizują ustawowy obowiązek zaspokajania potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach określony w art. 4 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, a także obowiązek dostarczania lokali socjalnych określony w art. 14 ust. 1 tej ustawy. Wskazany stan prawny nie sprzyja zatem mobilizowaniu gmin do tworzenia czy powiększania istniejącego zasobu lokali socjalnych.
aktualności prawne
