Coraz częściej małżonkowie decydują się z różnych względów na rozdzielność majątkową lub intercyzę.
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).
Mówi o tym zasada wyrażona w art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wyłączyć lub zmodyfikować powyższą zasadę mogą sami małżonkowie zawierając umowę majątkową małżeńską. Intercyza jest pozakodeksowym pojęciem określającym umowę majątkową małżeńską zawartą przed zawarciem małżeństwa, na postawie której przyszli małżonkowie ustanawiają w swoim małżeństwie rozdzielność majątkową zgodnie z art. 47 i 51 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Pojęciem tym nie określa się natomiast umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową zawartej w czasie trwania małżeństwa, choć skutki tych umów są identyczne. Pojęciem szerszym jest zatem rozdzielność majątkowa (obejmuje umowy przyszłych małżonków i zawierane w czasie trwania małżeństwa). Rozdzielność majątkowa ma ten skutek, że każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, zarządza samodzielnie swoim majątkiem.
Czy intercyza lub rozdzielność majątkowa mogą powodować jakieś utrudnienia jeśli małżonkowie zechcą np. wziąć kredyt na nabycie nieruchomości?
Zarząd majątkiem polega głównie na nabywaniu, zbywaniu i obciążaniu rzeczy i praw majątkowych. Wprowadzenie rozdzielności majątkowej powoduje, że każdy z małżonków na własny rachunek i ryzyko dokonuje wszelkich przedsięwzięć finansowych. Nie ma więc przeszkód do zaciągnięcia przez małżonków pozostających w rozdzielności majątkowej kredytu na nabycie nieruchomości. Przy czym nabycie nieruchomości może nastąpić na zasadach współwłasności ułamkowej.
Co należy do majątku wspólnego małżonków?
Podstawowym kryterium determinującym przynależność określonych przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego jest chwila ich nabycia - w czasie trwania wspólności ustawowej. Bez znaczenia natomiast jest czy dany przedmiot nabyli oboje małżonkowie, czy tylko jeden z nich. Powyższa zasada jest wyłączona w treści art. 33 Kodeksu rodzinnego, który obejmuje zamknięty katalog przedmiotów majątkowych należących do majątku osobistego małżonka.
Zdarza się, że jeden z małżonków dostaje w darowiźnie lub w spadku mieszkanie w trakcie małżeństwa. W jakim zakresie małżonkowie mogą dokonywać przesunięć między poszczególnymi majątkami?
Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę stanowią majątek osobisty, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Należy jednak zwrócić uwagę na brzmienie art. 28 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wynika z niego, że jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Jeżeli chodzi o tak zwane przesunięcia między majątkami małżonków przeważa pogląd o braku ograniczeń w tym zakresie (choć nie brak głosów poddających powyższe częściowo w wątpliwość). Małżonkowie mogą zatem na podstawie dowolnych czynności prawnych dokonywać przesunięć: z majątku osobistego jednego z nich do osobistego drugiego, z majątku osobistego do majątku wspólnego, jak i z majątku wspólnego do majątku osobistego.
Kiedy potrzebna jest zgoda drugiego małżonka odnośnie do czynności obejmujących majątek wspólny, np. zbycia, obciążenia, nabycia nieruchomości?
Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie z dniem 20 stycznia 2005 roku spowodowała zniesienie rozróżniania czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Z uwagi na ogromną praktyczną trudność o odróżnieniu czynności, do których konieczna była zgoda małżonka (czynność przekraczająca zwykły zarząd) od czynności, które takiej zgody nie wymagały (czynności zwykłego zarządu). W aktualnym stanie prawnym art. 37 Kodeksu rodzinnego zawiera zamknięty katalog czynności prawnych, do dokonania których wymagana jest zgoda małżonka (ewentualnie, co najczęściej dzieje się w praktyce łączne działanie obojga małżonków). Do czynności tych należą:
- czynności prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
- czynności prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
- czynności prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Czy może być ważna umowa zawarta przez jednego z małżonków, bez wymaganej zgody drugiego?
Umowa taka staje się ważna z chwilą potwierdzenia jej przez małżonka, bez zgody którego umowę zawarto. Warto pamiętać, że oświadczenie o potwierdzeniu umowy wymaga formy właściwej dla ważności umowy, która ma być potwierdzona. Dla nieruchomości będzie to zatem forma aktu notarialnego. Jeżeli na potwierdzenie umowy druga strona wyznaczy termin, brak potwierdzenia umowy w zakreślonym terminie powoduje stan jakby umowy w ogóle nie zawarto. Małżonek bez zgody drugiego małżonka nie może dokonywać czynności prawnych jednostronnych (na. udzielenie pełnomocnictwa, złożenie oświadczenia o objęciu udziałów w spółce kapitałowej), te bowiem są bezwzględnie nieważne i nie mogą być potwierdzone.
Jak można zawrzeć intercyzę by, rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową, bądź ustanowić rozdzielność majątkową?
Każda umowa majątkowa małżeńska wymaga zachowania formy aktu notarialnego, zatem zawarcie takiej umowy polega na omówieniu z notariuszem celów zamierzonych przez małżonków i podpisaniu przygotowanej przez notariusza umowy majątkowej małżeńskiej, przy której notariusz upewni się, czy małżonkowie zrozumieli treść czynności i przedstawi jej skutki.
Jakie są koszty zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej?
Umowa taka podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych w kwocie 38 zł, notariusz ma prawo pobrać za sporządzenie takiej umowy taksę notarialną w kwocie 400,-zł netto, do której doliczy VAT w stawce 22%, do kosztów umowy wliczyć należy także wydanie tzw. wypisów - ich liczba zależy od woli stron, a koszt to 7, 32 zł brutto za stronę wypisu. Należy więc przyjąć, że koszt takiej umowy to ponad 500 zł.
Kiedy i jacy klienci decydują się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej?
Dla pewnej grupy osób rozdzielność majątkowa jest pierwszym krokiem formalnoprawnym związanym z ewentualnym rozstaniem. Często idzie za tym podział majątku wspólnego, a w dalszej perspektywie rozwód. Inną grupą stanowią klienci, dla których rozdzielność majątkowa stanowi realizację potrzeby prawdziwej autonomii majątkowej. Osób posiadających określony status majątkowy osiągnięty przed zawarciem związku małżeńskiego, często w czasie trwania poprzedniego małżeństwa. Jeszcze inna grupa to osoby, dla których rozdzielność majątkowa zawiązana jest jedynie z zamiarem zaciągnięcia przez jednego z małżonków konkretnego zobowiązania o szczególnym znaczeniu, np. kredytu. Umowy o rozdzielności majątkowej zawierają także przedsiębiorcy, którzy w swojej działalności podejmują określone ryzyka, a celem rozdzielności jest ochrona statusu majątkowego rodziny przed skutkami nietrafnych posunięć finansowych przedsiębiorcy.
Dziękuję za rozmowę.
Mariusz Feliński
www.gazeta.gda.pl
aktualności prawne
