Wspólne zasady dziedziczenia w UE

Weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r., które przewiduje uregulowanie kwestii spadkowych o charakterze międzynarodowym w ramach Unii Europejskiej. Rozporządzenie to powstało m.in. dzięki staraniom polskiej prezydencji. Większość postanowień rozporządzenia stosowana będzie jednak dopiero od dnia 17 sierpnia 2015 r., co daje państwom członkowskim trzy lata na dostosowanie do niego przepisów krajowych.

Zgodnie z rozporządzeniem sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Każdy może jednak dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących jego spadku. Każdy, kto posiada więcej niż jedno obywatelstwo, może wybrać prawo każdego państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci. Wybór prawa musi być dokonany w sposób wyraźny w oświadczeniu w formie rozrządzenia na wypadek śmierci lub musi wynikać z postanowień takiego rozrządzenia. Prawu ustalonemu podlega ogół spraw dotyczących spadku. Orzeczenie wydane w państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania. Dokument urzędowy sporządzony w państwie członkowskim wywołuje w innym państwie członkowskim takie same skutki dowodowe jak w państwie pochodzenia. Rozporządzenie wprowadza też europejskie poświadczenie spadkowe, które jest przeznaczone do wykorzystywania przez spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku, którzy potrzebują wykazać w innym państwie członkowskim swój status lub wykonywać, odpowiednio, swoje prawa jako spadkobiercy lub zapisobiercy, lub swoje uprawnienia jako wykonawcy testamentów lub zarządcy spadku. Poświadczenie wydaje się w państwie członkowskim, którego sądy mają jurysdykcję. Organem wydającym jest sąd bądź inny organ, który na mocy prawa krajowego jest właściwy do rozpoznawania spraw spadkowych. Poświadczenie rodzi skutki we wszystkich państwach członkowskich bez wymogu stosowania jakiejkolwiek szczególnej procedury. Poświadczenie stanowi ważny dokument na potrzeby dokonania wpisu majątku spadkowego do właściwego rejestru państwa członkowskiego.

Rozporządzenie ułatwi rozstrzyganie spraw spadkowych o wymiarze międzynarodowym przez ujednolicenie zasad określania właściwości organów i prawa. Postępowania spadkowe na terenie Ue staną się szybsze i tańsze zwłaszcza w przypadku, gdy dotychczas właściwymi były sądy i prawa różnych krajów. Nowa regulacja prawna jest związana z szeroką migracją ludności na terenie Unii i ma zapewnić pewność co do stosowanego prawa. Problem w tym, że rozporządzenie nie reguluje największego utrudnienia dla spadkobierców, czyli podwójnego opodatkowania odziedziczonego majątku. W zakresie unikania podwójnego opodatkowania spadków sytuacja polskich rezydentów podatkowych jest nadal bardzo niedogodna.