Trybunał Konstytucyjny rozpoznał 21 października 2008 r. połączone pytania prawne Sądu Okręgowego w Lublinie II Wydział Cywilny-Odwoławczy i Sądu Okręgowego w Szczecinie I Wydział Cywilny dotyczące nieodpłatnego przekazania przez PKP nieruchomości gminie.
Zgodnie z wyrokiem Trybunału art. 81 ust. 5 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe" (Dz.U. z 2000 r., nr 84, poz. 948 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 i art. 165 Konstytucji oraz z art. 4 ust. 2 i 6 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, sporządzonej w Strasburgu 15 października 1985 r. Skutkiem uznania niezgodności z konstytucją kwestionowanego przepisu jest eliminacja go z porządku prawnego i niemożność zastosowania w tzw. sprawach w toku, a więc postępowaniach toczących się jeszcze, nie zakończonych prawomocnym wyrokiem. W szczególności dotyczy to postępowań będących bezpośrednią przyczyną wystąpienia z pytaniami prawnymi do Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zarówno gminy, jak i skomercjalizowane przedsiębiorstwo PKP S.A. występują w sporze – będącym przyczyną wystąpienia z pytaniami prawnymi – jako podmioty prywatnoprawne, dysponujące własnym majątkiem, nie zaś jako podmioty publicznoprawne, gdyż sprawa nie dotyczy sporu co do uprawnień publicznoprawnych obu podmiotów. Równocześnie Trybunał stwierdził, że z art. 165 Konstytucji wynika zasada, iż gminy uczestnicząc w obrocie cywilnoprawnym, zwłaszcza w zakresie prawa własności i praw majątkowych, powinny być traktowane tak jak inne podmioty prywatnoprawne. Tym samym PKP S.A. nie powinno być uprawnione do doprowadzenia nawet wbrew woli gminy do nabycia przez gminę własności nieruchomości. Takie ukształtowanie czynności prawnej przekazania nieruchomości gminie stanowi, zdaniem Trybunału, oczywiste naruszenie równorzędności podmiotów będącej jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego. Ponadto, według Trybunału, na pojęcie demokratycznego państwa prawnego, wyrażone w art. 2 Konstytucji, składa się też zasada równorzędności podmiotów obrotu cywilnoprawnego, która w stosunkach prywatnoprawnych jest w pewnym sensie odbiciem konstytucyjnej zasady równości podmiotów wobec prawa.
Zasada ta stanowi fundament demokratycznego społeczeństwa i ustroju wolnorynkowego. Narzucenie gminom, w całkowitym oderwaniu od ich woli, statusu właścicieli nieruchomości wraz ze wszystkimi obciążeniami majątkowymi, w sposób oczywisty narusza zasadę fundamentalną dla obrotu cywilnoprawnego. Trzeba podkreślić, że kształtując za pomocą instrumentów prywatnoprawnych sferę majątkową gmin ustawodawca musi zachować podstawowe standardy rządzące obrotem cywilnoprawnym w demokratycznych państwach prawa.
W związku z wyrokiem Trybunału brak już podstaw do przekazania przez PKP S.A. nieruchomości na rzecz gmin wbrew ich woli.
aktualności prawne
